Kıymetli okurlarım; bu yazımda sizleri Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri arasında bulduğum 28 Eylül 1893[1] tarihinde aniden başlayan şiddetli yağmur ve dolu yağışı ve bunun Alaplı’da yarattığı etkilerden bahsetmek istiyorum.
Adı geçen belge bizlere 28 Eylül 1893 tarihinde Perşembe günü aniden başlayan yağmur ve dolu yağışının yarattığı etkileri, ortaya çıkardığı felaketi, mağdurları ve böylesi felaket anlarında ortaya çıkan bir kahramanı bizlere tanıtmaktadır.
Belge doğal afeti ve etkilerini ortaya koyarken 19. Yüzyılın hemen ilk çeyreğinde Alaplı’daki sosyoekonomik yaşam hakkında da birinci elden bizlere bilgiler sunmaktadır.
Belgeye göre 28 Eylül 1893 tarihinde ve perşembe günü aniden başlayan şiddetli yağmur ve devamında gelen dolu yağışı Alaplı Çayı’nın taşmasını ve çevre köylerde de bir dizi can, mal ve hayvan kaybına yol açmış ve söz konusu afet ve etkileri Ereğli Kaymakamlığı tarafından olayın hemen ertesi günü telgrafla Bolu Mutasarrıflığa bildirilmiştir.[2]
Ereğli Kaymakamlığı’nın Bolu Mutasarrıflığı’na verdiği ayrıntılı bilgiye göre şiddetli yağış ve dolu ilk olarak Alaplı Çayı’nın taşmasına yol açmış bu sırada Alaplı çarşı merkezine yarım saat mesafede bulunan bir köyden (Tahminen Doğancılar, Çay Köy civarı)Tekkelioğlu/Tekelioğlu Eyyüb Efendi ve iki kızı hayvanların çektiği araba ile evine odun götürmekte iken taşan çay sularına kapılmış, beş dakika kadar bu şekilde suda sürüklenen ve suda batmak üzere olan Tekkelioğlu Eyyüb ve kızları Alaplı’da esnaf olduğu belirtilen Yazıcızade Şükrü Bey tarafından görülmüştür. Yazıcızade Şükrü Bey’in acil müdahalesi ile Tekkelioğlu Eyyüb, bir kızı ve hayvanları ile arabası kurtarılmıştır. Ne var ki taşan sular Tekkelioğlu Eyyüb’ün diğer kızı ile Kaymas-ı kebir köyünden Taşoğlu Tahir’in 19 yaşındaki kızını yutmuştur. Yine Kaymas-ı kebir köyünden Kızıloğlu Emin Efendi şiddetli yağıştan korunmak için altına sığındığı ceviz ağacının devrilmesi sonucu vefat etmiştir.
Şiddetli yağış Hacıhasan Köyü’nde de etkisini göstermiş Alaylıoğlu’nun evi yıkılmış, herhangi bir can kaybı yaşanmazken bir çift kara sığır öküzü yaşanan yıkımda telef olmuştur. Taşan Alaplı Çayı çarşı merkezini de vurmuş Hacı Abdioğlu Halil’in çay kenarında inşa ettirmekte olduğu mavnası su alarak sel suları ile denize gitmiştir. Sel suları esnafın çok sayıda keresteleri ve odunlarını önüne katarak denize taşımış, çay kenarında bulunan iki yüze yakın hayvan da sel suları neticesinde telef olmuştur.
Alaplı’da yaşanan afet nahiyenin Marsa, Bölücek, Sofullu, Çatak, Kaymas-ı kebir ve Topallı köylerinde de etkisini göstermiş, bu köylerdeki ekili bulunan mısır, kabak, lahana ve ceviz gibi mahsulat telef olmuştur.
Ereğli Kaymakamlığı yukarıda da ifade ettiğim şekilde olayı mutasarrıflığa bildirmekle kalmamış, yaşanan bu felakette göstermiş olduğu cesaret ve vicdanperverliğinden dolayı Yazıcızade Şükrü Bey’e Tahlisiye-i can Madalyası(Cankurtaran) ile ödüllendirmesi talebinde bulunmuştur.
Ereğli Kaymakamlığı’nın Alaplı’da yaşanan olayı anlattığı ve Yazıcızade Şükrü Bey için talep edilen madalyaya ilişkin yazının Bolu Mutasarrıflığı vasıtasıyla Kastamonu Vilayeti’ne iletildiğini anlıyoruz. Kastamonu Vilayeti de 17 Ekim 1893[3] tarihli bir yazı ile Yazıcızade Şükrü Bey için Tahlisiye Madalyası talebini Dâhiliye Nezareti’ne bildirmiştir. Nezaret bu talebi uygun görerek 13 Kasım 1893 tarihli yazı ile sadarete bildirmiştir.[4]
Nihayetinde Sadaret Yazıcızade Şükrü Bey’e 20 Kasım 1893 tarihli olur yazısı ile Tahlisiye-i can Madalyası verilmesine karar vermiştir.
Sevgili okurlarım yukarıdaki belge bizlere 19. Yüzyılın başında Alaplı’nın ekonomisinin ormancılık ve gemi inşasına dayandığını eylül ayı ve hasat mevsimi olması nedeniyle temel tarım ürününün mısır, lahana, kabak ve ceviz gibi mahsulat olduğunu göstermektedir.
[1] 17 Rabiulevvel 1311, Rumi 28 Eylül 1309
[2] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, İ.TAL. 00039.00029.01
[3] 8 Rabiulahir 1311
[4] Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, İ.TAL. 00029.00029.005
